Ovim delom iz besede Jovana Đorđevića, prvog upravnika Narodnog pozorišta u Beogradu, dr Milovan Zdravković uvodi posetioce u priču o prvim znamenitim pozorišnicima. Njegova izložba „Rodonačelnici pozorišnog života kod Srba“ obuhvata trideset petoro istaknutih pojedinaca, među kojima su glumci, pisci, komediografi i pesnici, koji su postavili temelje pozorišne umetnosti u Srbiji inspirisani nemačkim i austrougarskim modelima.
Zdravković, koji se profesionalno bavi pozorištem kao profesor i autor, primećuje da uticaj pozorišnog života na srpsku kulturu nije dovoljno istražen. On ističe značaj pozorišnika iz Vojvodine tokom 18. i 19. veka, koji su svojim rodoljubljem pomogli Srbiji da se oslobodi turske vlasti. Mnogi od njih su putovali u Evropu radi usavršavanja i vraćali se sa novim idejama i znanjima.
U okviru izložbe, Zdravković se oslanja na istraživanja iz Pozorišnog muzeja Srbije i enciklopedijske podatke. On podseća na važnost kneza Miloša, koji je kao trgovac putovao Evropom i shvatio značaj pozorišta za nacionalno okupljanje. Miloš je pozvao Dimitrija Davidovića i Josifa Šlezingera da osnuju pozorište po evropskim uzorima, što je dovelo do stvaranja Knjaževsko-srpskog teatra 1835. godine u Kragujevcu. Ove inicijative postavile su temelje za razvoj srpskog pozorišta.
Među istaknutim rodonačelnicima su Joakim Vujić, prvi upravnik kragujevačkog teatra, Jovan Sterija Popović, Laza Kostić, Kosta Trifković, Toša Jovanović, Janko Veselinović, Milka Grgurova i Ilija Stanojević. Posebno mesto zauzima i pesnik Jovan Jovanović Zmaj, koji je bio jedan od osnivača Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Zmaj je takođe bio dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu i poznat je po uvođenju „duplih“ glumačkih podela i većem naglasku na stranom repertoaru.
Zdravković ukazuje na značaj Šlezingera, koji je osnovao prvi pozorišni i vojni orkestar u Kragujevcu. Njegov doprinos srpskom pozorištu bio je značajan, jer je učestvovao u mnogim predstavama kao kompozitor i dirigent. Smatra se začetnikom žanra komada sa pevanjem u srpskom teatru, a publika ga je u Beogradu nazvala „šlezingerom“.
Zdravkovićeva izložba je do sada prikazana u Kraljevu, Užicu, Prokuplju i Blacu, a planirano je da bude postavljena i u Zaječaru, Vranju i Beogradu tokom jeseni. Ova izložba predstavlja važan doprinos razumevanju i valorizaciji pozorišne umetnosti u Srbiji.
Milovan Zdravković je autor pet knjiga o istoriji i leksikografiji pozorišta, uključujući „Pozorišni život Zemuna u XIX veku“ i „Pozorišni rečnik“. Njegovo istraživanje i rad doprinose boljem razumevanju pozorišne tradicije i njenoj ulozi u oblikovanju srpskog identiteta.
Pozorište je kroz vekove imalo ključnu ulogu u očuvanju narodnog jezika i kulture, kao i u buđenju narodne svesti i ponosa. Kroz rad pozorišnih umetnika, srpska kultura je postala bogatija i raznovrsnija. Ova izložba nije samo posvećena značaju pojedinaca, već i kolektivnom doprinosu pozorišne umetnosti u oblikovanju srpskog društva i kulture.
U svetlu svega ovoga, izložba „Rodonačelnici pozorišnog života kod Srba“ predstavlja značajan korak ka očuvanju i promociji bogate pozorišne tradicije Srbije. Ona poziva posetioce da istraže i razumeju kako su ovi pioniri oblikovali pozorište i kulturu, ostavljajući neizbrisiv trag u srpskoj istoriji.
