Objavljivanjem knjiga „Jezičko pamćenje i pesnički oblik”, „Istorija, stalež i stil” i „Roman kao država i drugi ogledi”, završen je trogodišnji kapitalni projekat objavljivanja sabranih književnoistorijskih i esejističkih dela Milorada Pavića. Ovaj projekat su zajednički realizovali Kulturni centar Vojvodine „Miloš Crnjanski” iz Novog Sada i Narodna biblioteka Srbije iz Beograda.
Ove izuzetno značajne knjige iz oblasti teorije i istorije književnosti Milorada Pavića nisu objavljivane proteklih 40 godina, a sada su prvi put sveobuhvatno dostupne javnosti. Ukupno devet knjiga je podeljeno u tri kola, od kojih je prvo kolo objavljeno 2023. godine i obuhvata dela „Istorija srpske književnosti baroknog doba”, „Istorija srpske književnosti klasicizma” i „Istorija srpske književnosti predromantizma”. Drugo kolo, koje će biti objavljeno 2024. godine, sadrži naslove „Vojislav Ilić, njegovo vreme i delo”, „Gavril Stefanović Venclović” i „Vojislav Ilić i evropsko pesništvo”. Treće kolo, koje je nedavno objavljeno, uključuje „Jezičko pamćenje i pesnički oblik”, „Istorija, stalež i stil” i „Roman kao država i drugi ogledi”.
Milorad Pavić je jedan od najvažnijih srpskih književnih istoričara 20. veka. Njegov rad se odlikuje brojnim novim uvidima u zaboravljene pisce i epohe naše literarne baštine, što je rezultiralo njegovim visokim priznanjem u nauci o srpskoj književnosti. Ponovno izdanje ovih radova predstavlja značajan doprinos domaćoj i evropskoj akademskoj zajednici, gde su njegova dela postala obavezna literatura, a takođe pružaju i kompletniji uvid u stvaralaštvo jednog od najznačajnijih književnika poslednjih decenija.
Objavljivanje „Književnoistorijskih i esejističkih dela Milorada Pavića” nije se sastojalo samo od puka reizdanja već je uključivalo i priređivanje tekstova prema savremenim tekstološkim načelima. Uključena je i prateća naučna literatura, kao i bibliografsko-recepcijska izučavanja tih dela od prvog objavljivanja do danas. Priređivač i urednik ovih dela je Pavićev dugogodišnji najbliži saradnik, prof. emeritus dr Sava Damjanov, koji je radio na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu.
Jedna od knjiga, „Roman kao država”, sadrži „nekoliko autopoetičkih zapisa”, počinjući Pavićevim zapisom „Autobiografija”. U njoj Pavić piše: „Ja sam pisac već dve stotine godina. Daleke 1766. jedan Pavić je objavio u Budimu svoju zbirku pesama i otada se smatramo spisateljskom porodicom. Rođen sam 1929. na obali jedne od četiri rajske reke u 8 i 30 časova…” Ovaj lični ton i refleksija na vlastito stvaralaštvo daju čitaocima priliku da se povežu sa autorovim iskustvima i preispitivanjem svog identiteta.
Pavić je, zanimljivo, do 1984. godine, kada je objavljen njegov najpoznatiji roman „Hazarski rečnik”, bio najnečitaniji pisac u svojoj zemlji. Nakon te godine, postao je najčitaniji autor, a njegovi radovi su do sada prevedeni na oko sto jezika, što svedoči o njegovom internacionalnom značaju. Sam autor je jednom prilikom rekao: „Ukratko, ja nemam biografiju. Imam samo bibliografiju.”
Promocija ovih sabranih dela zakazana je na predstojećem 68. Međunarodnom beogradskom sajmu knjiga, gde će biti predstavljena na štandu Narodne biblioteke Srbije u petak, 31. oktobra u 12 sati. Očekuje se da će ova promocija privući pažnju akademske zajednice i čitalačke publike, kao i da će podstaći nova istraživanja i diskusije o značaju Pavićevog dela u savremenoj književnosti.
Na kraju, objavljivanje ovih dela predstavlja ne samo reviziju Pavićevog književnog nasleđa, već i doprinos razumevanju i vrednovanju srpske književnosti u širem evropskom kontekstu.
